September 30, 2024 Người tù số 466

 

Subject: NGƯỜI TÙ SỐ 466.

NGƯỜI TÙ SỐ 466.

*Năm 1964, một tù nhân mới đến Nhà tù Đảo Robben. Giống như những tù nhân khác, anh ta bị cởi quần áo ngay khi bước vào cửa và mặc bộ đồng phục tù nhân có ghi: Số 466. Anh ta là một tù nhân chính trị, vì vậy anh ta bị đẩy vào một phòng giam duy nhất chưa đầy 4,5 mét vuông. Kể từ đó, anh sống một cuộc đời “tối tăm không nhìn thấy ánh sáng”.

Trong phòng giam tối om, với ánh đèn mờ ảo treo lơ lửng trên đầu, anh bị giam 23 giờ mỗi ngày, chỉ nửa giờ sáng sớm và nửa giờ chiều tối là được ra khỏi phòng giam. Anh ta hầu như chưa bao giờ nhìn thấy mặt trời trong Nhà tù Đảo Robben, và anh ta hiếm khi có cơ hội cảm nhận gió ngoài cửa sổ. Điều duy nhất anh ta có thể nhận ra là những tù nhân và tiếng rên rỉ của họ.

Nhà tù Đảo Robben là một địa ngục cá nhân, nơi cai ngục thường vung roi quất vào các tù nhân bị kết án, và dội nước ớt lên phần thịt hở một cách tàn nhẫn. Hầu hết mọi người đều sống dưới đòn roi và ớt của lính canh.

May mắn thay, anh là tội phạm trọng điểm được quản giáo đặc biệt, nếu không, anh chắc chắn cũng không thoát khỏi nanh vuốt của cai ngục.

Tôi không nhớ nổi đã bao nhiêu ngày, phải chứng kiến cảnh hai cai ngục lôi một tù nhân ra khỏi phòng tra tấn như một cái xác, mỗi lần như vậy, lòng đầy phẫn nộ, muốn thay đổi hiện trạng của nhà tù nhưng đành bất lực. Người đã phạm tội cũng khó tự bảo vệ mình. Sau đó, anh và những người bị kết án được bố trí lao động khổ sai trong mỏ đá của Nhà tù Đảo Robben. Họ liều lĩnh di chuyển đá dưới sự giám sát của lính canh bằng súng mỗi ngày. Nếu hành động chậm chạp, họ sẽ bị đánh đập nghiêm khắc.

Ngoài ra, tất cả các tù nhân bị kết án chỉ được phép ở trong mỏ đá này, một khi bước ra khỏi rìa mỏ đá, họ sẽ bị bắn không thương tiếc. Sống trong môi trường này lâu, đá vôi có tính phản xạ mạnh dưới ánh nắng mặt trời, hàng ngày anh chỉ nhìn thấy ánh sáng trắng chói lóa nên thị lực dần dần suy giảm. Mặc dù thị lực dần dần bị mờ, nhưng đôi mắt của anh vẫn tràn đầy ý chí, nghị lực và tấm lòng chính nghĩa.

Có lần, anh tranh thủ cơ hội đã mạnh dạn đưa ra ý tưởng của mình với quản giáo: Xin mở một khu vườn trong sân nhà tù! Ngay khi rời tòa án, ý tưởng của anh đã bị ban quản lý nhà tù bác bỏ một cách tàn nhẫn. Nhưng anh không nản lòng, anh nói ra ý tưởng của mình hầu như bất cứ khi nào anh có cơ hội, sau vô số lần phủ quyết, sau khoảng 5 năm, điều ước của anh cuối cùng đã thành hiện thực.

Ban quản lý nhà tù đồng ý mở cho anh ta một khu vườn ở một dải đất hẹp dưới chân tường nhà tù, và cung cấp cho anh ta cà chua, ớt và các loại hạt giống rau khác, đây là điều chưa từng xảy ra trong nhà tù. Sân Nhà tù Đảo Robben từ đó có thêm một màu xanh đầy cảm động.

Ngày nào anh cũng từ mỏ đá về chăm sóc khu vườn của mình, trong tù nhiều người nói anh là “người thực vật” nhưng bản thân anh lại coi khu vườn đó như khu vườn tâm linh của mình. Đá đâm vào mắt anh, anh quay lại vườn rau nhìn quanh, màu xanh của cuộc sống làm vơi đi nỗi đau của đôi mắt, vơi đi nỗi mệt nhọc, than phiền nơi mỏ đá.

Tuy nhiên, do thời tiết xấu nên vụ thu hoạch đầu tiên trong vườn không được tốt lắm, anh chỉ thu hoạch được một rổ cà chua không được đẹp hồng hào, không nỡ ăn một quả, anh đem phân phát cho bạn tù và lính canh.

Điều đáng ngạc nhiên là từ khi có cánh đồng rau này, toàn bộ trại giam đã được cải thiện rất nhiều, mỗi khi ra tù để lao động khổ sai, nhiều phạm nhân sẽ giúp anh chăm sóc vườn rau, lính canh cũng nhắm mắt cho qua.

Điều đáng kinh ngạc hơn nữa là thái độ của cai ngục dường như đã trở nên tử tế hơn, bởi vì anh luôn gửi những quả cà chua mới hái cho các tù nhân, sau đó gửi cho cai ngục. Những bàn tay cầm roi vọt của quản ngục không còn ngạo nghễ nữa.

Một cai ngục da đen nói rằng bất cứ khi nào tôi giơ roi một cách liều lĩnh, tôi nhớ ra rằng đây là một nhóm người đã cho tôi cà chua, trong mắt tôi, không còn những phạm nhân bị kết án, họ nhắc nhở tôi về “Gia đình”.

Mối quan hệ giữa những tù nhân bị kết án và cai ngục dần trở nên hòa hợp, và Nhà tù Đảo Robben không còn là một “địa ngục trần gian” tàn nhẫn nữa. Tù nhân số 466 này đã có cả một vườn rau trong Nhà tù Đảo Robben trong 18 năm cho đến khi bị chuyển đến nhà tù khác.

Kẻ bị kết án số 466 không ai khác mà chính là Tổng thống Nam Phi da màu Nelson Rolihlahla Mandela đầu tiên trên thế giới. Trước khi trở thành tổng thống, Mandela là nhà hoạt động chống chủ nghĩa apartheid (chủ nghĩa phân biệt chủng tộc).

Ông dùng một vài quả cà chua để làm cho cả nhà tù trở nên hài hòa, ông không phải trồng trọt một vườn rau, mà là trồng trọt lòng người.

Người thiện lương thì dẫu sống nơi đâu cũng trở thành phúc địa.

- Tranh vẽ minh họa: Họa sĩ Erik Henningsen (1855-1930)

- Cang Huỳnh lược dịch từ Paris Match.